Các dự án được thanh tra gồm: Dự án "Chương trình kỹ năng và kiến thức cho tăng trưởng kinh tế toàn diện" - Hợp phần 2; Dự án Nhà máy nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang và Dự án Nhà máy nhiệt điện Na Dương II.

Lộ diện nhiều tồn tại, thiếu sót

Thanh tra Chính phủ cho biết, Dự án "Chương trình kỹ năng và kiến thức cho tăng trưởng kinh tế toàn diện" - Hợp phần 2, còn tồn tại nhiều sai sót, vi phạm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án và các dự án thành phần, việc thành lập Ban Quản lý dự án, cũng như tiếp nhận và giải ngân vốn.

Ngoài ra, trong quá trình triển khai, Bộ Công Thương không thực hiện đầy đủ các hoạt động cần thiết ở giai đoạn chuẩn bị dự án, chậm ban hành Kế hoạch tổng thể thực hiện Dự án.
Đáng chú ý, cả 6/6 trường tham gia dự án đều không lập kế hoạch thực hiện để báo cáo chủ dự án là không đúng quy định.

Đối với Dự án Nhà máy nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang, khi điều chỉnh nâng công suất từ 100 MW lên 650 MW, Thanh tra Chính phủ xác định Bộ Công Thương tham mưu, trình Thủ tướng phê duyệt nâng quy mô công suất trong khi không tiếp thu ý kiến của cơ quan liên quan, nên chưa đủ căn cứ xác định năng lực tài chính của chủ đầu tư.

Hồ sơ năng lực một số cá nhân tham gia lập, thẩm tra, thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi chưa đúng quy định. Vị trí quy hoạch bãi tro xỉ vi phạm hành lang bảo vệ đê điều.

Chủ đầu tư cũng không đủ nguồn vốn tự có, không đáp ứng điều kiện, tỉ lệ để vay vốn có bảo lãnh Chính phủ, nên phải thay đổi nguồn vốn vay dự án khiến cho dự án bị kéo dài thời gian. Công ty An Khánh cũng không thực hiện ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án.

Cùng đó, dự án không thuộc đối tượng được giao đất để phát triển kinh tế, xã hội nên việc tỉnh thu hồi đất cho dự án là vi phạm quy định. Các quyết định thu hồi đất được ban hành là không đúng quy định.

Việc tiến độ thực hiện dự án quá chậm, Thanh tra Chính phủ xác định trách nhiệm thuộc về Bộ Công Thương cùng các đơn vị như Tổng cục Năng lượng (nay là Cục Điện lực), Cục Công nghiệp địa phương (nay là Cục Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và khuyến công); UBND tỉnh, các sở ngành liên quan của tỉnh Bắc Giang, huyện Lục Nam (cũ)…

Đối với Nhà máy nhiệt điện Na Dương II, Thanh tra Chính phủ cho biết các tồn tại, vi phạm chủ yếu phát sinh ngay từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Cụ thể, chủ đầu tư không nộp hồ sơ xin chấp thuận chủ trương đầu tư để địa phương thẩm định, quyết định theo quy định.

Thanh tra cũng chỉ rõ việc chủ đầu tư chỉ định Công ty TNHH MTV Địa chất Việt Bắc - Vinacomin thực hiện khảo sát khi chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện năng lực là vi phạm quy định. Trong công tác giao đất, cho thuê đất và san lấp mặt bằng, các cơ quan liên quan đã giao đất cho chủ đầu tư khi chưa có quyết định, không đúng trình tự pháp luật.

Bên cạnh đó, dự án được phê duyệt nhưng không xác định thiết kế đồng bộ dây chuyền, thiết bị xử lý tro, xỉ, thạch cao đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để làm nguyên liệu xây dựng, trái với quy định của Chính phủ Việt Nam. Hồ sơ thiết kế cũng thiếu số liệu cụ thể về diện tích đổ thải, khối lượng bồi thường, giải phóng mặt bằng và các hạng mục bảo đảm an toàn, môi trường cho khu vực bãi thải, dẫn đến không đủ căn cứ lập dự toán chi phí.

Ngoài ra, nội dung và thời gian đàm phán giá mua bán điện không bảo đảm trình tự theo Thông tư số 56/2014/TT-BCT. Do chưa có khung giá phát điện cho dự án nhà máy điện công suất dưới 200 MW, quá trình đàm phán kéo dài từ tháng 11/2016 đến tháng 12/2019, khiến việc ký hợp đồng mua bán điện bị chậm, gây khó khăn trong xác định lợi nhuận định mức và hiệu quả kinh tế của dự án.

Yêu cầu làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân

Từ kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Công Thương và Chủ tịch UBND các tỉnh Bắc Ninh, Lạng Sơn theo thẩm quyền tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm để xử lý theo quy định đối với các tập thể, cá nhân qua từng thời kỳ có liên quan đến tồn tại, khuyết điểm, vi phạm; đồng thời yêu cầu thực hiện biện pháp khắc phục triệt để.

Bộ Công Thương phải kiểm điểm, xử lý trách nhiệm các tập thể, cá nhân, tổ chức có vi phạm liên quan đến các dự án nêu trên. Trường hợp phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, hồ sơ phải được chuyển cơ quan chức năng để xem xét, xử lý theo quy định.

Cùng với đó, Thanh tra Chính phủ đề nghị rà soát, sửa đổi quy định về khung giá phát điện đối với các nhà máy công suất nhỏ và nhà máy điện đặc thù; hoàn thiện các quy định liên quan đến hoạt động điện lực; tăng cường kiểm tra, giám sát để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án.

Đối với Dự án SKIEG - Hợp phần 2, yêu cầu tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời các tồn tại, vi phạm nhằm sớm hoàn thành dự án, đưa thiết bị đã đầu tư vào sử dụng đúng mục tiêu, tránh thất thoát, lãng phí.

Đồng thời, các dự án Nhà máy nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang và Nhà máy nhiệt điện Na Dương II cũng phải được tăng cường giám sát chặt chẽ trong các khâu thẩm định, phê duyệt và triển khai thực hiện để khắc phục dứt điểm các sai phạm đã được chỉ ra.