Toàn cảnh khai giảng lớp phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong các cơ sở y tế, do Trường Cán bộ Thanh tra tổ chức. Ảnh: TH

“Gọi tên” những hành vi tham nhũng, tiêu cực phổ biến trong y tế

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, thời gian qua, nhiều Sở Y tế trên cả nước đã chủ động đề xuất và phối hợp với Trường Cán bộ Thanh tra (Thanh tra Chính phủ) tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; kiểm tra nội bộ, tiếp công dân, xử lý đơn và giải quyết khiếu nại, tố cáo tại cơ sở y tế (gọi tắt là lớp phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực).

Qua thực tế tổ chức các lớp bồi dưỡng tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Khánh Hòa và Cao Bằng cho thấy, lãnh đạo các bệnh viện, trung tâm y tế, đặc biệt là các đơn vị trực tiếp cung ứng dịch vụ khám, chữa bệnh dành sự quan tâm lớn tới các chuyên đề liên quan đến kiểm tra nội bộ và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Bà Nguyễn Quỳnh Anh - Giám đốc Bệnh viện đa khoa y dược cổ truyền, phục hồi chức năng tỉnh Cao Bằng. Ảnh: TH

Tham gia một khóa bồi dưỡng vụ phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; kiểm tra nội bộ, tiếp công dân, xử lý đơn và giải quyết khiếu nại, tố cáo tại cơ sở y tế, bà Nguyễn Quỳnh Anh, Giám đốc Bệnh viện đa khoa y dược cổ truyền, phục hồi chức năng tỉnh Cao Bằng cho rằng, chỉ cần một sai sót nhỏ trong hồ sơ kiểm tra nội bộ cũng có thể khiến bệnh viện rơi vào thế bị động khi có thanh tra, kiểm tra. Những sai sót thường gặp như thiếu biên bản nghiệm thu, xác định sai chủng loại vật tư hay chưa thực hiện đầy đủ việc tra soát trong đấu thầu đều hoàn toàn có thể phòng tránh nếu cán bộ nắm vững quy trình.

Ở góc độ khác, ông Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Trung tâm Y tế Bảo Lạc (Cao Bằng) đặt vấn đề: Khi người dân phản ánh về chất lượng thuốc, thái độ phục vụ hoặc chi phí khám, chữa bệnh, nếu cán bộ tiếp nhận không đúng quy định, không giải thích thấu đáo, xử lý thiếu khách quan, minh bạch thì rất dễ làm phát sinh tâm lý nghi ngờ về tiêu cực trong khám, chữa bệnh. Vì vậy, việc tập huấn nghiệp vụ cho viên chức y tế để xử lý tốt các tình huống này là hết sức cần thiết.

Ông Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Trung tâm Y tế Bảo Lạc (Cao Bằng). Ảnh: TH

Theo đại diện Cục Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Thanh tra Chính phủ), đây chính là những tình huống điển hình thường xuyên được phát hiện trong quá trình thanh tra tại các cơ sở y tế.

Cùng với các hành vi tham nhũng, các giảng viên, chuyên gia cũng thẳng thắn “gọi tên” nhiều hành vi tiêu cực phổ biến trong lĩnh vực y tế, như: truyền đạt chính sách y tế sai hoặc không đầy đủ; thực hiện chỉ đạo quan trọng một cách hình thức; cố tình trì hoãn quy định vì lợi ích nhóm hoặc sợ trách nhiệm; không thực hiện trách nhiệm nêu gương, vi phạm đạo đức nghề nghiệp ngành y.

Bên cạnh đó là các hành vi lợi dụng vị trí công tác để trục lợi: Lạm dụng quyền lực trong phân bổ nguồn lực y tế công; ép chỉ định thầu, chia nhỏ gói thầu để né đấu thầu rộng rãi; lựa chọn nhà cung cấp kém năng lực; phân bổ ngân sách, đầu tư thiết bị theo quan hệ thân quen; cấu kết doanh nghiệp để trục lợi trong nghiên cứu, chuyển giao, tài trợ y tế; mua sắm thuốc, vật tư, sinh phẩm y tế sai kỹ thuật, kém hiệu quả, gây lãng phí ngân sách; vòi vĩnh, yêu cầu “bôi trơn” để rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ…

Ông Trần Văn Dương, Trưởng phòng 2, Cục Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Cục IX, Thanh tra Chính phủ) truyền đạt tại khóa học. Ảnh: TH

Việc chỉ rõ, nhận diện cụ thể các hành vi này không chỉ giúp học viên hiểu đúng, hiểu đủ mà còn mang tính cảnh báo mạnh mẽ, nhất là đối với đội ngũ lãnh đạo, quản lý và viên chức trực tiếp làm việc tại các cơ sở y tế.

Nhận diện rõ trách nhiệm từ người đứng đầu đến từng viên chức

Hoạt động của cơ sở y tế luôn gắn với trách nhiệm công và nghĩa vụ phục vụ Nhân dân. Vì vậy, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức - xã hội của mỗi cơ sở y tế và từng cá nhân trong hệ thống.

Theo các chuyên gia, người đứng đầu cơ sở y tế chịu trách nhiệm pháp lý trực tiếp trong việc tổ chức thực hiện các quy định về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 quy định rõ: Nếu thiếu kiểm tra, giám sát để xảy ra tham nhũng, tiêu cực; không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các biện pháp phòng ngừa; không xử lý kịp thời vi phạm hoặc không bảo vệ người tố cáo thì người đứng đầu có thể bị xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023, trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở y tế gắn với: Quản trị, điều hành minh bạch; phòng ngừa xung đột lợi ích; kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm; nêu gương và xây dựng văn hóa liêm chính trong đơn vị.

Không chỉ lãnh đạo Sở Y tế và bệnh viện mà nhiều viên chức cơ sở y tế tập trung tham gia tập huấn nghiệp vụ về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Ảnh: TH

Đối với viên chức y tế, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí là bổn phận nghề nghiệp, danh dự và đạo đức cá nhân. Viên chức phải chấp hành nghiêm pháp luật, quy chế nội bộ, quy tắc ứng xử; không lợi dụng vị trí công tác để trục lợi; không nhận quà biếu, hoa hồng; kê khai tài sản trung thực; chủ động phòng ngừa xung đột lợi ích.

Trong hoạt động chuyên môn, viên chức phải tuân thủ quy trình kỹ thuật; không chỉ định dịch vụ, thuốc, xét nghiệm không cần thiết; không nhận “phong bì”; không gây phiền hà cho người bệnh; sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài sản công; tham gia giám sát nội bộ, kiểm kê thuốc, vật tư, báo cáo kịp thời các dấu hiệu bất thường.

Ngoài ra, viên chức còn có trách nhiệm phát hiện, tố cáo hành vi vi phạm; phối hợp kiểm tra; tuyên truyền, nêu gương liêm chính trong đơn vị; thực hiện đầy đủ kế hoạch phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hằng năm theo các quyết định của Bộ Y tế.

Đổi mới phương pháp để kiến thức “thấm” nhanh, "thấm" bền

Thực tế cho thấy, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Cục Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; Cục Thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo lĩnh vực y tế; Trường Cán bộ thanh tra và các đơn vị thuộc Bộ Y tế, chương trình bồi dưỡng đã được xây dựng bài bản, khoa học, bám sát thực tiễn.

Ông Lê Ngọc Thiều, nguyên Trưởng khoa Nghiệp vụ Thanh tra, Trường Cán bộ Thanh tra. Ảnh: TH

Theo ông Lê Ngọc Thiều, nguyên Trưởng khoa Nghiệp vụ Thanh tra (Trường Cán bộ Thanh tra, Thanh tra Chính phủ), điểm đổi mới quan trọng nhất của chương trình là thay đổi cách tiếp cận người học: Từ bồi dưỡng theo giáo trình sẵn có sang chủ động đứng từ phía học viên, xây dựng nội dung theo đúng nhu cầu thực tiễn.

“Giảng viên không chỉ giảng bài mà đóng vai trò điều phối, phản biện, gợi mở cách làm đúng, tạo không khí học tập chủ động, tương tác cao”- theo ông Thiều.

Để các lớp bồi dưỡng phát huy hiệu quả hơn nữa, ông Lê Ngọc Thiều đề xuất một số định hướng: Xây dựng môđun chuyên sâu phù hợp đặc thù y tế; đổi mới hình thức đào tạo, kết hợp trực tiếp, trực tuyến; lựa chọn giảng viên có kinh nghiệm thực tiễn; mở rộng đối tượng học viên; xây dựng ngân hàng tình huống thực tế, chuẩn hóa công cụ kiểm tra nội bộ và thường xuyên tổng kết, rút kinh nghiệm sau mỗi khóa học.

Thực tiễn đã chứng minh, khi phương pháp đúng, cách tiếp cận phù hợp, kiến thức phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực không còn là những quy định khô cứng mà trở thành công cụ thiết thực, giúp mỗi cơ sở y tế vận hành minh bạch, liêm chính, vì người bệnh và vì sự phát triển bền vững của ngành y tế.