Thủ đoạn lừa đảo qua 3 bước

Bộ GD&ĐT nêu rõ tại Văn bản 4642/BGDĐT-HSSV ngày 8/8/2025, theo thông tin từ Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an, gần đây, ở một số tỉnh, thành phố như Hà Nội, Quảng Ninh, TP Hồ Chí Minh liên tiếp xảy ra tình trạng các đối tượng giả danh lực lượng công an, viện kiểm sát, tòa án. Đối tượng gọi điện đe dọa, thao túng tâm lý học sinh, sinh viên, nói họ liên quan đến vụ án đang điều tra, rồi yêu cầu gia đình chuyển tiền chuộc với chiêu trò gọi là “bắt cóc online”.

Trong đó, có vụ việc đối tượng dụ dỗ, hướng dẫn trẻ di chuyển từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh để đến các địa phương giáp biên sang Campuchia “du lịch”, với các bước cụ thể như sau:

Đầu tiên, chúng giả danh lực lượng công an, viện kiểm sát, tòa án sử dụng số điện thoại lạ gọi điện trực tiếp cho nạn nhân (thường là trẻ em, học sinh sinh viên) và đưa ra các cáo buộc bịa đặt (liên quan đến ma túy, đường dây tội phạm rửa tiền, truy nã hoặc có lệnh bắt giữ của viện kiểm sát, tòa án...) nhằm tạo tâm lý hoảng loạn, mất bình tĩnh với nạn nhân.

Tiếp đó, các đối tượng sẽ thao túng tâm lý, yêu cầu nạn nhân giữ bí mật, không được kể với bất kỳ ai, ép buộc hoặc hướng dẫn nạn nhân rời khỏi nơi ở và thuê địa điểm (nhà nghỉ, khách sạn) để ở một mình.

Hướng dẫn cắt đứt liên lạc với người thân và chỉ liên lạc với các đối tượng (thay sim điện thoại, để điện thoại chế độ máy bay và sử dụng liên lạc với các đối tượng qua video call từ các ứng dụng khác), có trường hợp còn uy hiếp nạn nhân cung cấp những hình ảnh, clip nhạy cảm cho các đối tượng.

Cuối cùng, các đối tượng có thể nhắn tin, gọi điện trực tiếp cho gia đình thông báo về việc nạn nhân đang bị bắt cóc, đe dọa chặt ngón tay, đăng tải hình ảnh, clip nhạy cảm của nạn nhân lên mạng hoặc ép nạn nhân tự liên hệ về gia đình và thông báo bị bắt cóc để yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản nạn nhân hoặc nhóm đối tượng.

Sau khi nhận được tiền thì cắt đứt liên lạc và để lại nạn nhân tiếp tục hoảng loạn, gia đình mất tài sản lớn.

Không gian mạng, “địa bàn” mới của tội phạm. Ảnh minh họa: Lan Anh

Không gian mạng, “địa bàn” mới của tội phạm

So với các hình thức lừa đảo truyền thống, “bắt cóc online” nguy hiểm ở chỗ kẻ gian không cần tiếp xúc trực tiếp nhưng vẫn khống chế được nạn nhân. Chúng lợi dụng hình thức giả danh cơ quan pháp luật để tạo áp lực, đồng thời đánh vào tâm lý sợ hãi, mất bình tĩnh, khiến nạn nhân dễ dàng tuân theo yêu cầu.

Các vụ việc đã xảy ra cho thấy nhóm bị nhắm đến chủ yếu là học sinh, sinh viên – những người chưa có nhiều kinh nghiệm sống, thường phụ thuộc vào điện thoại và mạng xã hội để giao tiếp.

Khi bị cô lập thông tin và tách khỏi gia đình, khả năng tự bảo vệ của các em giảm rõ rệt, tạo cơ hội cho tội phạm thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản hoặc đe dọa xâm hại.

Trước nguy cơ này, Bộ GD&ĐT đã yêu cầu các Sở GD&ĐT, trường đại học, cao đẳng sư phạm, cơ sở giáo dục nghề nghiệp phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an địa phương để tuyên truyền, phổ biến thủ đoạn lừa đảo cho giáo viên, học sinh, sinh viên và phụ huynh.

Các hoạt động tuyên truyền cần được tổ chức thành chuyên đề về an toàn không gian mạng, hướng dẫn nhận diện và xử lý tình huống khi gặp dấu hiệu lừa đảo.

Nội dung bao quát các hình thức khác như cho vay nặng lãi qua ứng dụng, sàn tiền ảo, bán hàng đa cấp trá hình, trò chơi trực tuyến, cá độ bóng đá, lừa đảo đầu tư – tình cảm – trúng thưởng, chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội…

Bộ cũng khuyến nghị lồng ghép tuyên truyền vào các hoạt động giáo dục, sử dụng cả hình thức trực tiếp và trực tuyến, thông qua các kênh Zalo, Facebook của nhà trường để tiếp cận nhanh và rộng.

Học sinh, phụ huynh ủng hộ và đề xuất giải pháp, cần sự phối hợp 3 bên

Em Nhất Anh, học sinh lớp 8 tại Hà Nội. Ảnh: NVCC

Em Nhất Anh, học sinh lớp 8 tại Hà Nội cho biết: "Gần đây, em nghe nhiều về các bạn 2012 bị dụ dỗ đi Campuchia, thật sự đáng sợ. Nhiều bạn không ngờ chỉ một cuộc gọi lạ cũng có thể khiến mình rơi vào tình huống nguy hiểm. Nếu được nhà trường hướng dẫn kỹ năng xử lý ngay từ đầu, chắc chắn sẽ giảm được rủi ro".

Theo Nhất Anh, việc Bộ GD&ĐT phát cảnh báo khẩn và yêu cầu các trường phối hợp với công an tuyên truyền là “rất đúng thời điểm” vì không ít bạn trẻ vẫn nghĩ “mình không phải đối tượng tội phạm sẽ nhắm tới”.

Theo em, bên cạnh các buổi nói chuyện chuyên đề, nhà trường nên có kênh thông tin nóng để học sinh phản ánh ngay khi gặp tình huống nghi ngờ, đồng thời hướng dẫn cách thu thập bằng chứng như ghi âm, chụp màn hình để hỗ trợ điều tra.

Anh Trịnh Trung, phụ huynh ở Đồng Nai thì đồng tình: “Gia đình tôi đã lập nhóm chat riêng với con để dặn dò hàng ngày, nhưng không phải phụ huynh nào cũng có điều kiện làm vậy. Tôi mong nhà trường tổ chức tập huấn thực tế, thậm chí mời công an đến nói chuyện để các con hiểu rõ thủ đoạn và biết cách tự bảo vệ”.

Bộ GD&ĐT nhấn mạnh, mỗi trường học cần công khai số điện thoại của cảnh sát khu vực, trưởng công an phường/xã và đường dây nóng hình sự để học sinh, sinh viên và phụ huynh dễ dàng liên hệ khi cần. Bên cạnh đó, việc theo dõi, quản lý học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, học tập sa sút hoặc thường xuyên vắng mặt không lý do cũng là giải pháp quan trọng để phát hiện sớm nguy cơ.

Sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường – gia đình – cơ quan chức năng không chỉ giúp ngăn chặn kịp thời các vụ việc “bắt cóc online” mà còn nâng cao ý thức tự bảo vệ của học sinh, sinh viên, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn trong kỷ nguyên số.