Bảo đảm công bằng, công khai, minh bạch

Theo Nghị quyết 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội, sau khi sắp xếp, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố. Trong đó, có 19 tỉnh và 4 thành phố hình thành sau sắp xếp và 11 tỉnh, thành phố không thực hiện sắp xếp (Cao Bằng, Điện Biên, Hà Tĩnh, Lai Châu, Lạng Sơn, Nghệ An, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Sơn La, thành phố Hà Nội và thành phố Huế).

Ngày 20/6/2025, Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp ban hành Văn bản số 12/CV-BCĐ, hướng dẫn việc bố trí người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương (CQĐP) 2 cấp.

Các địa phương căn cứ tình hình thực tiễn và yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của hệ thống chính trị ở cấp xã mới để tạm thời tiếp tục sử dụng lực lượng này đến trước ngày 31/5/2026.

Nếu cần, UBND cấp xã có thể bố trí họ vào các chức danh ở thôn, tổ dân phố.

Trường hợp không có nhu cầu sử dụng thì giải quyết chế độ theo Nghị định 154/2025/NĐ-CP ngày 15/6/2025 của Chính phủ quy định về tinh giản biên chế.

Người có nguyện vọng nghỉ ngay khi chuyển sang mô hình CQĐP 2 cấp cũng được hưởng chính sách theo quy định tại nghị định này.

Đối tượng thực hiện tinh giản biên chế trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội từ Trung ương đến cấp xã nêu tại Nghị định 154, gồm: Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động hợp đồng, cán bộ cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố nếu thuộc diện dôi dư do sắp xếp tổ chức bộ máy, cơ cấu lại nhân sự hoặc tự nguyện nghỉ việc theo đề nghị được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận…

Việc tinh giản biên chế phải bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, tính khách quan, công bằng, công khai, minh bạch; gắn với sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm, phù hợp với cơ chế tự chủ.

Nhiều trợ cấp ngoài lương hưu

Nghị định 154 nêu rõ, người thuộc diện tinh giản biên chế nếu còn từ 2 đến 5 năm công tác so với tuổi nghỉ hưu theo quy định và có đủ thời gian đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc thì có thể nghỉ hưu trước tuổi với nhiều ưu đãi.

Đặc biệt, nếu có từ 15 năm trở lên làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại hoặc làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, thì ngoài việc được hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về BHXH còn không bị trừ tỷ lệ lương hưu do nghỉ hưu trước tuổi; trợ cấp 5 tháng lương hiện hưởng cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi; trợ cấp theo thời gian công tác có đóng BHXH bắt buộc như sau:

Người có từ đủ 20 năm trở lên: 5 tháng lương cho 20 năm đầu và 0,5 tháng lương/năm từ năm thứ 21 trở đi.

Người có từ 15 đến dưới 20 năm: được trợ cấp 5 tháng lương hiện hưởng.

Tương tự, người còn từ 2 đến 5 năm đến tuổi nghỉ hưu theo Phụ lục I (quy định lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu) của Nghị định 135/2020/NĐ-CP quy định về tuổi nghỉ hưu cũng được hưởng các chính sách nêu trên.

Đối với người còn dưới 2 năm đến tuổi nghỉ hưu, nếu đáp ứng đủ thời gian đóng BHXH và điều kiện làm việc tại vùng khó khăn hoặc làm nghề đặc thù nêu trên, thì cũng được nghỉ hưu sớm và không bị trừ tỷ lệ lương hưu.

Theo Nghị định 154, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, nếu nghỉ ngay khi triển khai mô hình CQĐP 2 cấp, sẽ được hưởng các chế độ tùy theo thời gian công tác và độ tuổi, cụ thể:

Người dưới tuổi nghỉ hưu và có dưới 5 năm công tác được hưởng trợ cấp một lần bằng 0,8 lần mức phụ cấp hàng tháng nhân với số tháng công tác; trợ cấp 1,5 lần mức phụ cấp hàng tháng cho mỗi năm công tác; trợ cấp thêm 3 tháng phụ cấp để tìm việc; bảo lưu hoặc nhận BHXH một lần.

Người có từ 5 năm công tác trở lên và còn dưới 5 năm đến tuổi nghỉ hưu được hưởng tương tự nhưng mức trợ cấp một lần được tính theo số tháng nghỉ sớm.

Còn người có từ 5 năm công tác trở lên và còn từ 5 năm trở lên đến tuổi nghỉ hưu sẽ được trợ cấp một lần tính theo 60 tháng phụ cấp.

Trường hợp cán bộ, công chức cấp xã được chuyển sang làm người không chuyên trách sau sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 - 2025, chế độ được tính theo mức lương chức danh cũ. Người đã đủ tuổi nghỉ hưu hoặc đang hưởng hưu trí, mất sức được nhận trợ cấp một lần bằng 15 tháng phụ cấp.

Đáng chú ý, người nghỉ nhưng tiếp tục được bố trí làm không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố sẽ không được hưởng các chính sách nêu trên.

Đối với người không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố, chế độ tương tự cấp xã và được áp dụng theo cùng các mức trợ cấp, tùy theo thời gian công tác và độ tuổi. Những người đã đủ tuổi nghỉ hưu hoặc đang hưởng lương hưu, mất sức cũng được trợ cấp một lần bằng 15 tháng phụ cấp.