Phần lớn đơn thư gửi đến bộ, ngành không thuộc thẩm quyền giải quyết

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2025, tổng số đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh và tranh chấp mà Bộ nhận được là 2.851 lượt đơn, tương ứng với 1.294 vụ việc (do có 1.557 đơn trùng, không đủ điều kiện, chiếm 54,61%). Trong số 1.294 vụ việc do đơn thư phản ảnh, chỉ có 111 vụ việc thuộc thẩm quyền và trách nhiệm giải quyết của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (chiếm 8,5%), còn lại, 14 vụ việc đã có quyết định giải quyết lần hai của địa phương và 1.169 vụ việc đang thuộc thẩm quyền giải quyết của địa phương.

Tại Bộ Dân tộc và Tôn giáo, trong 9 tháng đầu năm 2025, đã tiếp nhận, xử lý 69 đơn của công dân, trong đó có 49 đơn kiến nghị, phản ánh, 8 đơn khiếu nại và 12 đơn tố cáo. Tuy nhiên, chỉ có 1 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết theo quy định, còn lại 68 đơn không thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ Dân tộc và Tôn giáo (chiếm 98,55%).

Trong khi đó, tại Bộ Y tế, tính từ 1/10/2024 đến 30/9/2025, đơn vị đã tiếp nhận 890 đơn (tăng 12% so với cùng kỳ năm 2024), có 880 đơn đủ điều kiện xử lý (gồm 175 đơn khiếu nại, 180 đơn tố cáo, 525 đơn kiến nghị, phản ánh). Trong đó, chỉ có 12 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ, còn lại 868 đơn không thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ (chiếm 98,63%), nên 856 đơn đã được chuyển đến cơ quan có thẩm quyền, 12 đơn đã trả lại và hướng dẫn công dân đến cơ quan có thẩm quyền.

Tại Bộ Nội vụ, trong số 977 đơn được phân loại, xử lý, chỉ có 105 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ, còn lại 872 đơn không thuộc thẩm quyền giải quyết (chiếm 89,25%).

Tìm nguyên nhân của đơn thư vượt cấp

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nguyên nhân của việc công dân gửi đơn thư nhiều lần, vượt cấp trong thời gian qua xuất phát từ công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo của chính quyền các cấp ở một số nơi vẫn chưa thực sự quyết liệt, có những vụ việc mặc dù Bộ, đơn vị trực thuộc Bộ có văn bản chuyển đến địa phương để giải quyết theo thẩm quyền nhưng những cơ quan này chậm giải quyết làm cho công dân tiếp tục gửi đơn khiếu nại đến Bộ yêu cầu giải quyết.

Kết quả phân loại đơn thư theo thẩm quyền của một số bộ, ngành trong 9 tháng đầu năm cho thấy, phần lớn đơn thư gửi công dân gửi đến là không thuộc thẩm quyền giải quyết của các đơn vị này. Đồ họa. Hoàng Nam

Có những vụ việc khiếu nại về đất đai diễn ra từ lâu, nhiều vụ việc hiện trạng sử dụng đất không còn, hồ sơ quản lý về đất đai không còn lưu trữ, mất nhiều thời gian xác minh, thu thập, làm rõ vụ việc; việc này sẽ kéo dài thời gian xác minh, báo cáo, tổ chức đối thoại, dẫn đến thời hạn giải quyết khiếu nại kéo dài, vượt thời gian theo quy định.

Thêm nữa là công tác quản lý Nhà nước về đất đai một số nơi, qua các thời kỳ thiếu chặt chẽ; hồ sơ, tài liệu về đất đai lưu giữ không đầy đủ nên khó khăn trong việc xác định nguồn gốc sử dụng đất, cũng như công tác quản lý nhà nước về đất đai nói chung và công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai nói riêng.

Một nguyên nhân nữa là nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân chưa tốt, có những trường hợp đơn đã được giải quyết đúng quy định của pháp luật, có lý, có tình, đã được cơ quan hành chính giải quyết hết thẩm quyền, mặc dù vụ việc không phát sinh tình tiết mới nhưng công dân vẫn tiếp tục có đơn gửi đến các cấp, các ngành để yêu cầu giải quyết, có trường hợp sau khi giải quyết khiếu nại không đạt được mục đích chuyển sang tố cáo.

Trong khi đó, theo Bộ Nội vụ, khi công dân đến đã được cán bộ tiếp dân giải thích, hướng dẫn, trả lời rõ về những nội dung thắc mắc, những vấn đề chưa được giải quyết, thẩm quyền, trách nhiệm của từng cơ quan giúp người dân hiểu rõ hơn và thực hiện đúng quy định của pháp luật, góp phần nâng cao ý thức pháp luật cho công dân và hiệu quả quản lý nhà nước của Bộ.

Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp công dân thường xuyên đến trụ sở tiếp công dân và nhiều lần gửi đơn về nội dung không thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ Nội vụ (liên quan đến việc cấp quyền sử dụng đất) dù đã được công chức tiếp công dân của Bộ Nội vụ trả lời, hướng dẫn đến cơ quan có thẩm quyền nhưng công dân vẫn tiếp tục đề nghị được gặp và Bộ trưởng tiếp.

Tâm lý công dân muốn đến cơ quan Trung ương để cơ quan Trung ương áp lực tới các cơ quan cấp dưới và các cơ quan khác mặc dù công dân biết rõ thẩm quyền giải quyết không thuộc Bộ Nội vụ.

Mặt khác, Luật Tiếp công dân và các quy định pháp luật khác có liên quan được ban hành từ năm 2013 đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, một số nội dung không còn phù hợp trong tình hình hiện nay cần sửa đổi để khắc phục vướng mắc và phù hợp với thực tiễn.

Giải pháp nào giảm đơn thư vượt cấp?

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giải pháp để nâng cao hiệu quả giải quyết đơn thư, khiếu nại tố cáo, từ đó làm giảm việc đơn thư vượt cấp, vượt thẩm quyền là cần tập trung rà soát, bổ sung hoàn thiện các quy định pháp luật về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo và pháp luật khác có liên quan nhằm giải quyết các nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo do chính sách pháp luật gây ra.

Đồng thời, duy trì, tổ chức tốt công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại tố cáo. Trong đó, cần nêu cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong tiếp công dân, đối thoại, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý kịp thời, đúng quy định các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh và tập trung giải quyết kịp thời, khách quan và đúng pháp luật các vụ việc khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thuộc thẩm quyền, vụ việc Thủ tướng Chính phủ giao; cần linh hoạt khi áp dụng các quy định của pháp luật khi giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo, tranh chấp, để đảm bảo các văn bản giải quyết khi ban hành phải đảm bảo “thấu tình, đạt lý”. Chủ động nắm chắc tình hình và báo cáo kịp thời những vụ việc phức tạp mới phát sinh tại cơ sở, có khả năng phát sinh khiếu nại, tố cáo đông người, vượt cấp.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; tăng cường công tác phối hợp giữa cơ quan hành chính và cơ quan Tòa án trong quá trình giải quyết các vụ việc khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền, nhất là khi thụ lý các vụ việc thuộc thẩm quyền của 2 cơ quan.

Bên cạnh đó, cần đề cao vai trò và sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, tổ chức trợ giúp pháp lý, luật sư trong tham gia hoạt động tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đồng thời, chú trọng công tác đối thoại, hòa giải, vận động, giải thích các vấn đề cho công dân trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Một giải pháp rất quan trọng khác là cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh để người dân hiểu và chấp hành nghiêm chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước.

Còn theo Bộ Xây dựng, cần tăng cường thực thi tốt việc giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cấp cơ sở; nâng cao vai trò, trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Bởi qua công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo tại Bộ Xây dựng cho thấy, những trường hợp khiếu kiện chủ yếu tập trung vào lĩnh vực thực hiện dự án xây dựng, đền bù, giải phóng mặt bằng, dự án xây dựng tại địa phương... Người dân đến trụ sở Bộ Xây dựng, gửi đơn thư không đúng thẩm quyền, nhiều lần, mục đích tạo áp lực để Bộ can thiệp giải quyết, nhưng hiện nay chưa có chế tài nào xử lý người dân cố tình gửi đơn thư nhiều lần, không đúng thẩm quyền mặc dù đã được hướng dẫn. Trong thực tiễn, có nhiều trường hợp do xử lý, giải quyết ở địa phương hoặc ở cấp cơ sở không triệt để, không công khai minh bạch rõ ràng… chủ yếu liên quan đến lĩnh vực mua bán nhà ở tại dự án, đền bù, giải phóng mặt bằng.

Do đó, người có thẩm quyền, trách nhiệm phải nắm chắc tình hình, chủ động giải quyết kịp thời đúng pháp luật các vụ việc khiếu nại, tố cáo, tăng cường công tác đối thoại trong giải quyết đơn thư; xác định nguyên nhân phát sinh khiếu nại, tố cáo để có biện pháp chấn chỉnh những yếu kém trong quản lý nhà nước, xử lý cán bộ có sai phạm, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết những bất cập của chính sách, pháp luật. Đối với các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, nhạy cảm, kéo dài, dư luận xã hội quan tâm, các cơ quan chức năng có ý kiến khác nhau thì thủ trưởng đơn vị phải trực tiếp chỉ đạo, giải quyết.