Ghi nhớ về một giai đoạn đau thương của TP

Nhắc về đại dịch Covid-19, người dân TP Hồ Chí Minh còn nhớ mãi những con hẻm vắng lặng, những con phố không một bóng người, hàng quán đóng cửa im ỉm.

TP Hồ Chí Minh - đô thị sôi động, năng động nhất cả nước, TP không ngủ… bỗng chìm trong đau thương, mất mát.

Không có thống kê chính xác số nạn nhân tử vong trong đại dịch, nhưng trong giai đoạn đỉnh điểm của dịch (năm 2021), số ca tử vong hàng ngày rất cao, có lúc lên tới gần 200 ca/ngày.

TP từng chiếm khoảng 74% tổng số ca tử vong của cả nước, với ước tính hành chục ngàn người tử vong.

Nhưng giữa những đau thương, mất mát đó, người ta mới nhận thấy rõ nhất tình đồng chí, nghĩa đồng bào.

Hình ảnh những người dân trong cùng con hẻm, khu phố chia nhau từng bó rau, quả cà, ký gạo cứu trợ.

Hình ảnh các y bác sĩ, chiến sĩ quân đội, công an, lực lượng trên tuyến đầu đi vào giữa tâm dịch để cứu trợ đồng bào, phục vụ Nhân dân.

Đó là những hình ảnh không thể nào quên trong ký ức người dân TP.

Người dân TP Hồ Chí Minh mua sắm miễn phí nhu yếu phẩm tại chợ 0 đồng do doanh nghiệp phối hợp với chính quyền tổ chức hỗ trợ đời sống cho người nghèo (tháng 6/2021). Ảnh: tuoitre.vn

Nhưng vượt lên tất cả, khi đại dịch được kiểm soát, TP mang tên Bác lại vượt qua đau thương, mất mát, vươn mình đứng dậy với một sức sống mãnh liệt.

Vượt qua giai đoạn khó khăn chưa từng có, TP Hồ Chí Minh đã phục hồi ngoạn mục với tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) năm 2022 đạt 9,03%, năm 2023 tăng trưởng 5,81%, năm 2024 tăng trưởng 7,17%.

Chủ trương của người đứng đầu TP lấy khu “đất vàng” giữa lòng TP làm nơi tưởng niệm để ghi nhớ những mất mát của người dân, những hi sinh thầm lặng của đội ngũ bác sĩ, cán bộ, chiến sĩ; sự đoàn kết chung sức, đồng lòng của các tầng lớp Nhân dân vượt qua đại dịch… đã nhận được sự hưởng ứng sâu rộng trong toàn xã hội, đáp ứng đúng nguyện vọng của Nhân dân.

Nhiều ý kiến cho rằng, khu biệt thự Chú Hỏa, nơi dự kiến làm khu tưởng niệm có giá trị lịch sử và giá trị kiến trúc tiêu biểu với 7 ngôi biệt thự nhưng đã bị bỏ không nhiều năm nay. Do đó, việc tái sử dụng các biệt thự này vừa tạo giá trị công ích vừa góp phần bảo tồn lịch sử.

Có thể cân nhắc giữ lại, sửa chữa và chuyển đổi các biệt thự thành thư viện, nhà văn hóa, bảo tàng, phòng triển lãm trong công viên, nơi người dân có thể đến để nhớ về quá khứ, suy ngẫm về một giai đoạn lịch sử đã qua.

Về tượng đài tưởng niệm, cần tránh trường hợp tạo một khối điêu khắc vô hồn, cứng nhắc với bảng tên giải thích dài dòng. Tưởng niệm là cần có chiều sâu văn hóa, tâm linh, không nên phô trương, nhưng cũng không thể làm sơ sài, qua loa cho có.

Địa điểm khu tưởng niệm tại số 1 Lý Thái Tổ. Ảnh: tuoitre.vn

Công trình không cần hoành tráng nhưng phải chạm vào mạch cảm xúc

Đó là ý kiến của ông Hồ Tấn Dương, Chủ tịch Hiệp hội Thiết kế TP Hồ Chí Minh.

Theo ông, công trình có thể gồm ba phần tối giản với vùng ký ức, vùng tri ân và vùng hồi sinh - biểu tượng cho sự tái sinh và niềm tin vào tương lai. Ở đó ánh sáng và bóng tối, vật liệu và khoảng trống, cây xanh và nước sẽ thay lời kể, giúp con người kết nối lại với cảm xúc sâu trong lòng mình.

Theo TS. Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Sử học TP Hồ Chí Minh, khu tưởng niệm có khuôn viên rộng với nhiều cây xanh lâu năm, lại nằm ở vị trí trung tâm TP, chỉ cần thiết kế nương theo thiên nhiên là có thể trở thành "điểm lặng" giữa đô thị, nơi người dân có thể dừng lại, chiêm nghiệm và gửi gắm niềm tri ân.

Công trình không chỉ ghi nhận quá khứ mà còn là bản tuyên ngôn nhân văn của TP luôn biết cách đứng dậy bằng tình thương và trách nhiệm cộng đồng.

Mong rằng trong tương lai gần, TP Hồ Chí Minh - TP mang tên Bác sẽ có một tượng đài tưởng niệm nằm giữa lòng công viên mang ý nghĩa để nhắc nhở chúng ta và thế hệ nối tiếp luôn nhớ về những người đã mất và cơn đại dịch khủng khiếp đi qua. 

Đồng thời cũng là sự tri ân về những hi sinh thầm lặng của đội ngũ bác sĩ, những chiến sĩ quân đội, công an, những người nơi tuyến đầu chống dịch đã hết lòng phụng sự nhân dân, góp phần đem lại cuộc sống bình yên cho Nhân dân TP.