Phát biểu tại buổi công bố quyết định thanh tra, đại diện chủ đầu tư, ông Nguyễn Tuấn Minh, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Giấy Việt Nam cho biết, Dự án Nhà máy Bột giấy Phương Nam được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay được sáp nhập về Bộ Tài chính) tổ chức thẩm định và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (tại Văn bản số 403-BKH/VPTĐ ngày 17/1/2003); Ủy ban nhân dân tỉnh Long An (nay là tỉnh Tây Ninh) thẩm định, trình phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi (tại Văn bản số 2686/CV-UB ngày 9/7/2003) và xin phép Thủ tướng Chính phủ cho đầu tư Dự án (tại Văn bản số 3697/CV-UB ngày 18/9/2023).

Theo đề xuất của UBND tỉnh Long An, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép đầu tư Dự án tại Văn bản số 1395/CP-CN ngày 10/10/2003. Trên cơ sở đó, Dự án đã được UBND tỉnh Long An phê duyệt tại Quyết định số 3803/QĐ-UB ngày 28/10/2003. Chủ đầu tư là Công ty Đầu tư Phát triển Giao thông Vận tải (TRACODI) (sau này, Dự án được chuyển về cho Bộ Công thương và giao cho Tổng công ty Giấy Việt Nam - VINAPACO), quy mô công suất 100.000 tấn/năm, tổng mức đầu tư là 1.487,425 tỷ đồng (qua nhiều lần điều chỉnh, tổng mức đầu tư đã lên đến trên 3.410 tỷ đồng). Nguồn vốn thực hiện Dự án gồm nguồn viện trợ nước ngoài, nguồn hỗ trợ từ ngân sách địa phương, nguồn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước, vốn vay ngân hàng nước ngoài, vốn vay thương mại trong nước và vốn tự có của chủ đầu tư. Dự án được xây dựng trên diện tích 453.755 m², diện tích vùng nguyên liệu được quy hoạch là 15.000 ha.

Ngày 12/5/2014 Dự án đã dừng đầu tư theo chỉ đạo của Chính phủ, thực hiện chỉ đạo của Bộ Công Thương, VINAPACO đã tiến hành quyết toán toàn bộ các công việc đã thực hiện của Dự án và thuê đơn vị Kiểm toán quyết toán Dự án. VINAPACO đã trình Bộ Công thương, Bộ Tài chính xem xét, thẩm tra quyết toán Dự án.

Dự án được triển khai thực hiện từ năm 2003 với tổng mức đầu tư trên 3.410 tỷ đồng, nhưng đến nay vẫn “đắp chiếu”. Ảnh: MH

Do Dự án chạy thử có tải không thành công, ngày 12/5/2014 Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 195/TB-VPCP thông báo kết luận của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng về việc dừng thực hiện Dự án và giao cho Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, UBND tỉnh Long An xây dựng phương án xử lý dự án (thanh lý, nhượng bán).

Đại diện chủ đầu tư cho biết, Dự án không có hiệu quả kinh tế và không khả thi do dây chuyền thiết bị không phù hợp với nguyên liệu cây đay và không có khả năng chạy ra sản phẩm cuối cùng theo mục tiêu của Dự án; các phương án sản xuất thay thế cũng đều không khả thi. Bên cạnh đó, Dự án cũng không còn phù hợp với quy hoạch sử dụng đất trong thời gian tới của UBND tỉnh Long An (nay là tỉnh Tây Ninh).

“Gánh nợ của Dự án đối với VINAPACO là quá lớn trong khi giá trị dự kiến thu hồi từ việc xử lý Dự án là thấp hơn nhiều so với nợ phải trả, dẫn đến trong mọi trường hợp, việc xử lý Dự án sẽ dẫn đến hệ quả là âm vốn chủ sở hữu của VINAPACO, không thể bảo toàn được nguồn vốn đầu tư nhà nước đã đầu tư, hậu quả VINAPACO sẽ bị phá sản”, ông Nguyễn Tuấn Minh cho biết.

Các biện pháp xử lý và tình hình xử lý đối với Dự án, theo ông Minh, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ tại Văn bản số 7321/VPCP-KTTH ngày 1/9/2016 về chủ trương bán đấu giá toàn bộ tài sản cố định và hàng hóa tồn kho Dự án và chỉ đạo của Bộ Công Thương, trong năm 2017, với mức giá khởi điểm được phê duyệt là 1.885,412 tỷ đồng, VINAPACO đã tổ chức thực hiện bán đấu giá lần 1 và gia hạn thêm hai phiên đấu giá. Tuy nhiên các phiên đấu giá đều không thành công do không có nhà đầu tư nào tham gia đấu giá.

Từ thực trạng của Dự án, Bộ Công thương và các bộ, ngành cơ quan liên quan đã phối hợp, nghiên cứu và đề xuất nhiều phương án xử lý Dự án. Các bộ, ngành, cơ quan liên quan đến nay đều đánh giá Dự án không còn khả năng khắc phục, việc xử lý Dự án nhằm hạn chế tối đa những tác động tiêu cực đối với ngân sách Nhà nước cũng như đối với nền kinh tế, đồng thời cần có cơ chế đặc biệt riêng để tiến hành triển khai thực hiện. Nếu không có cơ chế đặc biệt để sớm xử lý các khó khăn, vướng mắc, rủi ro của Dự án, để Dự án càng kéo dài sẽ càng gây thất thoát, lãng phí vốn, tài sản của Nhà nước, cũng như lãng phí nguồn lực đất đai của tỉnh Long An để sử dụng vào phục vụ các mục đích phát triển kinh tế - xã hội khác trên địa bàn.

Ông Nguyễn Tuấn Minh, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Giấy Việt Nam - đại diện Chủ đầu tư phát biểu tại buổi công bố quyết định thanh tra. Ảnh: TQ

Trên cơ sở báo cáo của Bộ Công thương, Bộ Chính trị đã đồng ý chủ trương cho phép áp dụng một số cơ chế đặc biệt để xử lý dứt điểm Dự án cho phép không áp dụng nguyên tắc bảo toàn được vốn... Nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý dứt điểm Dự án, Bộ Công thương đã trình Chính phủ đề nghị xây dựng Nghị quyết của Quốc hội để triển khai thực hiện.

Hiện nay, VINAPACO đang chờ ý kiến chỉ đạo tiếp theo của Chính phủ, Bộ Công thương để tiếp tục thực hiện xử lý dứt điểm đối với Dự án.

Từ thực tiễn nêu trên, chủ đầu tư kiến nghị, đề xuất đối với cơ quan có thẩm quyền và cơ quan tiến hành thanh tra (kiến nghị xử lý về kinh tế; kiến nghị xử lý trách nhiệm; kiến nghị hoàn thiện về cơ chế, chính sách...).

“Hiện nay, VINAPACO đang thực hiện xử lý Dự án theo chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Công thương. Việc xử lý Dự án kéo dài trong thời gian qua đã ảnh hướng rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh, uy tín và công tác cổ phần hóa của VINAPACO. VINAPACO rất mong Dự án sớm được giải quyết dứt điểm để VINAPACO có thể ổn định sản xuất, kinh doanh. Trong quá trình thực hiện xử lý Dự án, VINAPACO kính mong Thanh tra Chính phủ và các bộ, ngành quan tâm và tạo điều kiện giúp đỡ để VINAPACO hoàn thành nhiệm vụ được Chính phủ và Bộ Công thương giao cho”, đại diện chủ đầu tư nêu kiến nghị tại buổi công bố quyết định thanh tra.