Trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á đang chứng kiến sự giao thoa ngày càng phức tạp giữa tội phạm mạng và tham nhũng, tạo ra mối đe dọa lớn đối với ổn định và pháp quyền, hội nghị bàn tròn về "Ứng phó với mối nguy cơ giao thoa: Tội phạm mạng và tham nhũng ở khu vực Đông Nam Á", diễn ra ngày 26/10 tại Hà Nội, là một trong số các sự kiện bên lề được tổ chức nhân dịp Lễ ký kết Công ước của Liên hợp quốc về Tội phạm mạng (UNCC).

Tại sự kiện quan trọng này, ông Pushpan Murugiah, Giám đốc điều hành của C4, Malaysia - Đại diện cho Mạng lưới nhà báo chống tham nhũng (JAC) và Mạng lưới các tổ chức xã hội chống tham nhũng Đông Nam Á, đã khẳng định vai trò then chốt của các tổ chức xã hội dân sự và các nhà báo điều tra.

Ông Pushpan Murugi nhấn mạnh, xã hội dân sự và báo chí điều tra sẽ tiếp tục giữ vai trò lực lượng tiên phong trong việc yêu cầu trách nhiệm giải trình từ tội phạm, quan chức, cơ quan công quyền và bất kỳ cá nhân nào cần được phơi bày, nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về tham nhũng và tội phạm mạng.

Tuy nhiên, ông cho rằng khi tham nhũng được dung túng hoặc tiếp tay bởi một bộ phận quan chức và cơ quan thực thi pháp luật, các yếu tố tội phạm mạng càng có cơ hội hoành hành, khiến xã hội dân sự gặp nhiều khó khăn trong việc tham gia đối thoại và giám sát.

Để vượt qua những rào cản này và xây dựng một liên minh hợp tác vững mạnh hơn, ông nhấn mạnh cần có sự nhận thức đầy đủ và phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, nhất là trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng tinh vi và mang tính kỹ thuật cao.

Các đại biểu tham dự hội nghị bàn tròn về "Ứng phó với mối nguy cơ giao thoa: Tội phạm mạng và tham nhũng ở khu vực Đông Nam Á" diễn ra ngày 26/10. Ảnh: Dương Nguyễn

Biến thách thức thành động lực hợp tác

Ông Pushpan Murugiah dẫn chứng một ví dụ điển hình về sự hợp tác hiệu quả giữa xã hội dân sự và báo chí điều tra, minh chứng cho sức mạnh của tinh thần đồng lòng trong cuộc chiến chống tham nhũng và tội phạm mạng. Tại Philippines, sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức xã hội dân sự và giới báo chí đã giúp lần theo dòng tiền, phanh phui các sai phạm và chỉ ra mối liên hệ của một số nhân vật chính trị trong hoạt động cấp phép cờ bạc trực tuyến nước ngoài (POGO). Nỗ lực chung này, cùng với áp lực mạnh mẽ từ dư luận, đã góp phần thúc đẩy lệnh cấm cấp phép POGO tại quốc gia này.

Để mở rộng và củng cố mô hình hợp tác này trên phạm vi khu vực, ông Murugiah nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các thể chế độc lập, liêm chính và minh bạch. Khi các thể chế đủ mạnh, mối liên kết giữa xã hội dân sự và khu vực công sẽ được tăng cường, tạo nền tảng cho một liên minh vững chắc trong cuộc chiến chống tham nhũng và tội phạm mạng.

Ông đồng thời kêu gọi thúc đẩy sự tham gia thực chất và hiệu quả của xã hội dân sự, phù hợp với tinh thần Điều 13 của Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng (UNCAC), không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, mà phải được chuyển hóa thành hành động cụ thể và bền vững.

Xã hội dân sự: “Đôi mắt" giám sát, đảm bảo tính liêm chính và công bằng

Ông Pushpan Murugiah tiếp cận vấn đề từ góc độ nhân quyền, khi cho rằng tội phạm mạng và tham nhũng không chỉ là vấn đề pháp lý, mà còn là “một thảm họa nhân quyền”. Theo ông, đằng sau các đường dây tội phạm mạng là những câu chuyện về nạn buôn người, tra tấn và lạm dụng trong các trung tâm lừa đảo… – nơi con người trở thành nạn nhân trực tiếp của tham nhũng và tội ác công nghệ.

Để tăng cường hợp tác khu vực trong ứng phó với thách thức này, ông Murugiah nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa xã hội dân sự trở thành một thành phần chính thức trong các hoạt động của cơ quan thực thi pháp luật, các hội nghị khu vực và diễn đàn quốc tế. Ông cũng cho rằng, các tổ chức xã hội dân sự cần chủ động hơn trong việc đề xuất giải pháp và sáng kiến, thay vì chỉ dừng lại ở vai trò phản biện hay chỉ trích.

Bên cạnh đó, ông kêu gọi mở rộng quyền tiếp cận thông tin và xây dựng cơ chế bảo vệ nhân chứng mạnh mẽ, giúp xã hội dân sự có thể phát huy vai trò hỗ trợ chính phủ trong xử lý những vấn đề phức tạp, mang tính liên ngành như tham nhũng và tội phạm mạng.

Ông Murugiah khẳng định, các tổ chức xã hội dân sự có thể trở thành “đôi mắt” giám sát của công chúng, góp phần đảm bảo tính liêm chính, công bằng và minh bạch trong các hoạt động điều tra và thực thi pháp luật.