Nhảy sạp bắt nguồn từ công việc hằng ngày của đồng bào

Theo các nghệ nhân của đồng bào Thái thuộc huyện miền núi Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa: Nhảy sạp là bắt nguồn từ công việc trong đời sống hằng ngày. Để tổ chức nhảy sạp, người ta chuẩn bị hai cây tre lớn, chắc và đủ dài làm sạp chính, cùng với nhiều cặp sạp con nhỏ hơn.

Hai chiếc sạp chính đặt cách nhau một khoảng rộng vừa đủ để gác hai đầu các sạp con. Từng cặp sạp con đặt song song tạo thành một dàn sạp. Hai chiếc sạp cái đặt cách nhau một khoảng rộng đủ để gác hai đầu các cây sạp con, từng cặp sạp con đặt song song, cách đều nhau chừng hai gang tay, tạo thành dàn sạp.

Người tham gia nhảy sạp thường là trai gái trong bản được chia thành hai tốp, một tốp đập sạp và một tốp nhảy sạp. Mỗi đôi trai gái ngồi hai đầu một cặp sạp con và gõ theo nhịp 4/4, cứ 3 lần gõ sạp lên sạp cái thì một lần gõ hai sạp con vào nhau tạo ra âm thanh, tiết tấu vừa múa, vừa gõ vừa hát.

Nhảy sạp, một nét đẹp truyền thống của đồng bào Thái xứ Thanh. Ảnh: P.V

Những người đập sạp phải đều tay, tốc độ ban đầu chậm nhưng sau có thể nâng dần lên, khiến các bước nhảy khó dần. Người múa lần lượt từng cặp trai gái nhảy vào dàn sạp, mỗi người cầm một chiếc khăn múa dài, khi tung lên, khi uốn lượn quanh người.

Động tác nhẹ nhàng, uyển chuyển, lúc dồn dập biến đổi ngang, dọc, chéo, tròn, tất cả đều diễn ra trên dàn sạp và phải đúng nhịp, làm sao khi hai sạp con chập vào nhau thì người nhảy không bị kẹp vào chân. Cuộc vui kéo dài không biết chán, cuốn hút mọi người rất hào hứng, say sưa... và đây còn là dịp để dân làng hội tụ, vui chơi, các chàng trai, cô gái tìm hiểu nhau, giao duyên tạo nên không khí vui tươi, náo nức, hân hoan.

Nhảy sạp là loại hình dân vũ đặc sắc của đồng bào Thái

Nhảy sạp là một trong số những loại hình dân vũ đặc sắc của đồng bào Thái có từ xa xưa, ở huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa vào đầu năm mới hoặc ở lễ hội Nàng Han ở mường Trịnh Vạn (nay thuộc bản Lùm Nưa, xã Vạn Xuân) người dự hội sẽ bắt gặp truyền thuyết nói về sự ra đời và chứng kiến nhảy sạp - loại hình dân vũ khá phổ biến của đồng bào nơi đây.

Múa sạp vừa là trò diễn lại vừa là trò chơi cổ truyền không thể thiếu đối với đồng bào Thái nói chung, người “Tày Dọ” mường Trịnh Vạn ở huyện Thường Xuân nói riêng trong các kỳ hội lễ.

Theo đồng bào Thái nơi đây truyền lại thì nhảy sạp có từ xa xưa gắn liền với Nàng Han và các binh tướng của người nữ anh hùng. Những bậc cao niên cho biết, Nàng Han không chỉ giỏi chiến trận mà còn biết sáng tạo ra nhiều trò chơi để vừa rèn luyện, tăng sức dẻo dai cho quân sĩ, vừa tạo nên những sinh hoạt vui nhộn khích lệ, động viên quân sĩ phấn khởi diệt thù.

Nhảy sạp ở các dịp đầu năm thu hút đông đảo du khách thập phương thưởng thức và hưởng ứng. Ảnh: P.V

Bởi vậy, sau mỗi lần thắng trận trở về, dưới sự chỉ huy của Nàng Han, binh mường lại cùng nhau tụ họp, bên ánh lửa bập bùng nhảy múa hát ca mừng chiến thắng. Các chiến binh mang trống chiêng ra đánh, mang luống ra khua, rồi họ lấy đòn khiêng trống, chày khua luống đặt xuống đất theo chiều dọc, lấy giáo mác gậy gộc đặt lên theo chiều ngang ngay ngắn, sau đó cứ từng đôi tướng lĩnh cùng binh sĩ nắm chặt tay nhau cùng nhảy múa theo nhịp cồng chiêng, khua luống ngân lên vang vọng, tạo nên không khí náo nhiệt tưng bừng của ngày chiến thắng.

Hòa cùng khí thế mừng vui náo nức đó, các cụ già, trai mường gái bản cũng háo hức chung vui. Không đủ đòn kê và gậy, kiếm, họ chặt vội những cây vầu, cây trúc ngay cạnh bìa rừng để cho nhiều người khác cùng chung vui. Không có nhạc đệm thì dập các dóng trúc xuống đòn kê, chạp hai đoạn trúc lại khi từng đôi nhảy qua để tạo ra âm thanh, cả quân tướng và bản mường say trong điệu vũ mừng chiến thắng của lòng người của đất trời và tình quân dân keo sơn gắn bó. Từ đó nhảy sạp ra đời và những nơi nào đoàn binh đi qua tiễu trừ quân giặc thì ở đó đều được Nàng Han và binh tướng của nàng truyền dạy cho vũ điệu nhảy sạp mừng chiến thắng.